Nagrobek Jana Schimsera, wrzesień 2024, fot. Bartosz Markowski

lokalizacja: kwatera 11, nr 137, karta nagrobka cmentarzlyczakowski.pl

Nagrobek rodziny rzeźbiarza Jana Schimsera na cmentarzu Łyczakowskim. 
 

Oprac. Chrystyna Charczuk, uzup. Bartosz Markowski

Historia

Pod nagrobkiem rodziny Jana Schimsera  na podstawie wpisów do ksiąg cmentarnych Łyczakowa pochowano cztery osoby. Pierwszą osobą pochowaną w grobowcu według ksiąg cmentarnych został młodszy brat Antona Schimsera – Jan (Johann) Baptysta Schimser, urodzony w 1793 roku, zmarły w 1856 roku. Wiadomo, że urodził się w Wiedniu 30 marca 1793 roku. Zgodnie ze wpisami do ksiąg metrykalnych kościoła św. Antoniego zmarł 11 lipca 1856 roku w wieku 66 lat na apopleksje płuc. Zgodnie z aktem zgonu powinien był urodzić się w 1790 roku4. O dokładnej dacie śmierci rzeźbiarza (11 lipca 1856 roku) wspomina w swoim dziele o cmentarzu Łyczakowskim Julian Markowski5. Drugą osobą tu pogrzebioną według ksiąg cmentarnych została jego druga żona – Julianna, urodzona w 1773 (sic!), zmarła w 1861 roku6. Na nagrobku jest inna data urodzenia – 1793 rok. Julianna z domu Wisak (lub Wysiak) Schimser, żona Jana Schimsera zgodnie ze wpisami go ksiąg cmentarnych kościoła św. Antoniego 15 lutego 1861 roku zmarła na niemoc osób starszych (debilitas senitos) w wieku 70 lat7 . To oznacza, ze była urodzona w ok. 1791 roku. Trzecią osobą pochowaną pod nagrobkiem według ksiąg cmentarnych została Joanna Michalska, zmarła 9 maja 1885 roku w wieku 27 lat, wnuczka Jana Schimsera, córka Jana Michalskiego i Ewy z domu Schimser. Dość często w literaturze naukowej autorzy mylnie podają, że Joanna Michalska była żoną Jana Schimsera. Czwartą osobą pochowaną pod nagrobkiem była jedna z córek Jana Schimsera i Julianny Wisak – Emilia (Ewa) Maria Antonina Michalska, która urodziła się 24 listopada 1832 roku. Według ksiąg metrykalnych kościoła św. Andrzeja Emilia (Ewa) z domu Schimser Michalska zmarła 10 marca 1891 roku na gruźlicę płuc. Pogrzebiona została 13 marca 1891 roku11. Mąż Emilii, Jan Michalski był kancelistą sądów kolegialnych Wyższego Sądu krajowego we Lwowie. Ślub Jana Michalskiego i Emilii z domu Schimser odbył się 20 lipca 1856 roku w kościele św. Antoniego we Lwowie13.

W 1861 roku, po śmierci matki, Julianny z domu Wisak, Leopold Schimser postawił rodzicom nagrobek na polu 11 cmentarza Łyczakowskiego. Autostwo Leopolda Schimsera potwierdza krótki napis u dolu inskrypcyjnej tablicy – „syn rodzicom”.

Jan Schimser – rzeźbiarz pochodzenia austriackiego. Początkowo pobierał naukę u ojca, a od 1810 do 1818 w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych14. W 1821 roku przybywa do Lwowa na wezwanie rodzonego brata Antoniego. 20 lipca 1823 roku we Lwowie został urodzony Anton, syn Jana Schimsera i Julii Krebs (pierwsza żona Jana Schimsera). Następnie rzeźbiarz opuszcza Lwów i podróżuje po Królestwie Polskim i Rumunii. W 1826 roku wraca do Lwowa i odtąd samodzielnie pracuje, nie opuszczając go aż do śmierci. Wiadomo, że we Lwowie ożenił się po raz drugi z Julianną Wisak, z którą miał cztery córki i dwóch synów. Starszy syn Jana Schimsera – Jan utonął 12. sierpnia 1843 roku w Bystrzycy pod Stanisławowem.

Jan Schimser brał udział przy dekorowaniu wystroju lwowskich kamienic. Do jego głównych prac w dziedzinie rzeźby architektonicznej odnoszą się: płaskorzeźby przy ul. Ormiańskiej 8; rzeźby i płaskorzeźby o tematyce mitologicznej na elewacji kamienicy Pillerów przy ul. Stefana Czarnieckiego (dziś ul. Wołodymyra Winniczenki); empirowe płaskorzeźby na kamienicy przy ul. Stefana Batorego 24 (ul. Kniazia Romana); dekoracja fasady i wnętrz Pałacu Baworowskich przy ul. Baworowskich 2 (ul. Biblioteczna); rzeźby na pałacyku Zamoyskich przy ul. Zielonej 24 (przypisywane Janowi Schimserowi).

Do głównych prac na cmentarzu Łyczakowskim, wykonanych przez Jana Schimsera odnoszą się: grobowiec radnego miasta Lwowa Mathiasa Bauera (zm. 1835); nagrobek Michała Szoka (1793-1840); grobowiec rodziny Manugiewiczów; nagrobek Agathy Strańskiej (1777-1837); nagrobek Józefa de Abgaro Abgarowicza (1786-1851) i Franciszka Ksawerego Jaegermanna (1812-1864); nagrobek rodziny aptekarza Wincentego Ziętkiewicza (1775-1836); nagrobek radcy magistratu Eugeniusza Krawczykiewicza (1800-1841); nagrobek kanonika kapituły lwowskiej i proboszcza parafii św. Antoniego Aleksandra Kuderkiewicza; nagrobek Justiana Tchórzewskiego (1820-1823); nagrobek rodziny Chwalibogów; sarkofag Jeana Marie de Narboni (zm. 1846); nagrobek Emmanuela Ilskiego 91809-1833); nagrobek Carla von Ruseckiego (1773-1837); sarkofag Friedrich von Ruffa (zm. 1848); nagrobek hr Katarzyny Lewickiej (zm. 1837). Poza Lwowem Jan Schimser pracował na cmentarzach w Kołomyi, Brodach, Tarnopolu, Złoczowie, Gródku Jagiellońskim, Rudkach, Rzeszowie.

Do dzieł Jana Schimsera odnosi się pomnik Jana Nepomucena w Bratysławie.



Opis

Nagrobek rodziny Jana Schimsera wpisany do ksiąg cmentarnych pod numerem pochówku 24 b19, znajduje się na polu 1120 cmentarza Łyczakowskiego, ok. jego pn.-wsch. kąta przy alei. Nagrobek z piaskowca tarnopolskiego firmą rzeźbiarsko-kamieniarską Leopolda Schimsera 1861 roku.

Dawniej nagrobek był pokryty kamienną płytą, otoczoną z trzech stron podmurówką z bloków kamiennych. Potem płyta została wymieniona na inną nieco szerszą płytę, na której wstawiono lichtarz nieodpowiedniego kształtu. U wierzchu płyty nagrobnej, na podstawie, nieco wyższej od płyty, przykrywającej nagrobek, ustawiony cokół. Na cokole na dwóch płytach z uskokami postawiono wysoką neogotycką stele nagrobną , zwieńczoną niewielkim kamiennym krzyżem o ramionach zakończonych ośmiobocznymi płytkami. Przekrój ramion krzyża również ośmioboczny. Stela zakończona szczytem schodkowym z prostokątnym wypiętrzeniem, po obu stronach którego w niewielkich wnękach wstawione skromne płaskorzeźby przedstawiające kielich mszalny z opłatkiem, kotwicę i krzyż. Na froncie postumentu steli niewielka kamienna konsola. U góry frontowej ściany cokołu wstawiony metalowy uchwyt na latarnię. We wnęce inskrypcyjnej łukowo zakończona tablica z piaskowca z napisem :

D.O.M. / JAN SCHIMSER / RZEŹBIARZ / * 1793 + 1856 / JULIANA SCHIMSER / * 1795 + 1861 / SYN RODZICOM

Z tylnej strony nagrobna stela ozdobiona płaskorzeźbionym wysokim krzyżem.

***
Nagrobek rodziny Jana Schimsera na cmentarzu Łyczakowskim został wykonany przez jego syna Leopolda Schimsera w 1861 roku po śmierci jego matki Julianny z domu Wisak. Jest wykonany w stylu historyzmu z rysami architektury neogotyckiej.

Bibliografia:
LPAO – Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe, ДАЛО – Державний Архів Львівської Області, f. R-3152: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, оp. 1, spr. 11: [Indeks alfabetyczny pochowanych pod literą „S”].
LPAO – Lwowskie Państwowe Archiwum Obwodowe, ДАЛО – Державний Архів Львівської Області, f. R-3152: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, оp. 1, spr. 16: [Księga pochowanych na polu nr 11].
CPAHU we Lwowie – Lwowskie Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, ЦДІА у Львові – Львівський державний історичний архів у Львові, f. 618: [Konsystorz Metropolitalny Rzymskokatolicki we Lwowie], op. 2, spr. 1057: [Księgi metrykalne kościoła św. Antoniego, 1832-1834].
CPAHU we Lwowie – Lwowskie Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, ЦДІА у Львові – Львівський державний історичний архів у Львові, f. 618: [Konsystorz Metropolitalny Rzymskokatolicki we Lwowie], op. 2, spr. 1066: [Księgi metrykalne kościoła św. Antoniego, 1852-1857].
CPAHU we Lwowie – Lwowskie Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, ЦДІА у Львові – Львівський державний історичний архів у Львові, f. 618: [Konsystorz Metropolitalny Rzymskokatolicki we Lwowie], op. 2, spr. 1067: [Księgi metrykalne kościoła św. Antoniego, 1858-1861].
AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych, Księgi metrykalne parafii wyznania rzymskokatolickiego z archidiecezji lwowskiej, 1604-1945, Księgi metrykalne kościoła św. Andrzeja, http://agadd.home.net.pl/metrykalia/301/sygn.%20783/pages/PL_1_301_783_0277.htm
Biriulow 2007 – Jurij Biriulow, Rzeźba lwowska od połowy XVIII wieku do 1939 roku, Warszawa : wyd-wo Neriton, 2007.
Markowski 1890 – Julian Markowski, Cmentarz Łyczakowski w opisie pomnikowych rysów z cmentarzy lwowskich Władysława W. Ciesielskiego, Lwów: nakładem Juliana Markowskiego 1890.
Nicieja 1989 – Stanisław Sławomir Nicieja, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, w latach 1768-1986, Warszawa 1989.
Szematyzm królestwa Galicyi i Lodomeryi z wielkim księstwem krakowskim na rok 1891, Lwów : Nakładem c. k. Namiestnictwa, z drukarni Wł. Łozińskiego, 1891. 

Nagrobek Jana Schimsera po pracach konserwatorskicj. Wrzesień 2024 r., fot. Bartosz Markowski/TTA

Nagrobek Jana Schimsera przed konserwacją. Źródło: cmentarzlyczakowski.pl

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego 

Nazwa projektu: Prace konserwatorskie przy wybranym nagrobku na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, Ukraina, etap XVI.

Dofinansowana ze środków z budżetu państwa w wysokości: 126 000 zł

Całkowita wartość projektu 126 000 zł

Data podpisania umowy: 24 lipca 2024 r.

Dofinansowano w ramach rządowego programu "Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą" ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Kulturowego

Instytucją Zarządzającą program "Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą" jest Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA